Mülteci Hakları Merkezi, savaş ve zulüm sebebiyle Türkiye’de sığınma arayan kişilerin ve idari gözetim altındaki yabancıların hukuksal güvencelere & koruma mekanizmalarına erişimi; sığınmacı ve diğer hassas durumda göçmenlere yönelik hukuki destek kapasitesinin arttırılması; sığınma ve göç alanındaki mevzuat, politika ve uygulamaların uluslararası standartlarla uyum içinde gelişmesi; ve toplum hayatında sığınmacılara & göçmenlere yönelik hoşgörü ve dayanışmanın güçlenmesi için, uzmanlığa dayalı faaliyetler yürüten, dernek statüsünde, İstanbul-merkezli bir sivil toplum örgütüdür.

Kurumsal Tarihçe

Mülteci Hakları Merkezi’nin mültecilerin korunması, sığınma hukuku ve politikaları alanında yürüttüğü faaliyetler 15 yılı aşan bir birikim ve kurumsal süreklilik içinde devam etmektedir. İlk olarak 2003-2005 yılları arasında Istanbul’da bir grup avukat ve mülteci hakları savunucusunun girişimleriyle “Mülteciler İçin Hukuki Destek Programı” ismiyle başlatılan gönüllü hukuki destek çalışmaları; 2005-2015 yılları arasında Helsinki Yurttaşlar Derneği’nin (hYd) desteğiyle, hYd kurumsal çatısı altında “hYd – Mülteci Destek ve Savunuculuk Programı” ismiyle genişleyerek devam etmiş; nihayet 2015 Mart ayından itibaren ayrı ve yeni bir dernek çatısı altında yeni bir tüzel kimlik kazanmış ve bugünkü “Mülteci Hakları Merkezi’ne” dönüşmüştür.

Mülteci Hakları Merkezi faaliyetlerini, 2003 yılından beri süreklilik arz eden çalışmaları kuran, idame ettiren ve bugüne taşıyan çekirdek ekibin oluşturduğu bir Kurucular Heyeti’nin inisiyatifiyle, 2014 Eylül ayında kurulan ve tescil işlemleri tamamlanan “Mülteci Hakları Derneği” bünyesinde gerçekleştirmektedir. Belirtildiği üzere, daha önce 2005-2015 yılları arasında “hYd – Mülteci Destek ve Savunuculuk Programı” ismiyle devam eden faaliyetler ve uzman kadro, 2015 Şubat ayı sonu itibarıyla resmen “Mülteci Hakları Derneği” bünyesine taşınmış; yeni kurumsal tüzel kişiliğiyle “Mülteci Hakları Derneği”, 1 Mart 2015 itibarıyla faaliyetleri herhangi bir kesinti söz konusu olmaksızın devralarak fiilen iş başı yapmıştır.

“Mülteci Hakları Derneği” ismiyle dernek statüsünde tescil olan kurumumuzun çalışma alanı ve kurumsal kimliğinin, sığınmacılar, paydaşlar ve kamuoyu nezdinde en açık şekilde anlaşılabilmesi için, kurum faaliyetlerinin yurt içinde “Mülteci Hakları Merkezi”, uluslararası alanda ise “Refugee Rights Turkey” isimlendirmeleriyle anılması ve tanıtılması uygun görülmüştür.

Çalışma Amaçları

Mülteci Hakları Merkezi, 18 Eylül 2014 tarihinde tescil olan Dernek Tüzüğü’nde belirtildiği üzere; “savaş ve zulüm sebeplerinden ülkesini terk etmiş mülteciler ve uluslararası korumaya ihtiyaç duyan diğer kişiler ile hassas durumda bulunan göçmenler ve diğer yabancıların Türkiye’de uluslararası hukuk ve ulusal mevzuattan kaynaklanan haklarına ve ulusal koruma mekanizmalarına erişebilmeleri; sığınma ve göç alanındaki mevzuat, politika ve uygulamaların, uluslararası insan hakları standartları, dünyadaki iyi örnekler ve hukuk devleti gerekleriyle uyumlu bir yönde gelişmesi; kamuoyu, sivil toplum örgütleri, siyasi partiler ve ilgili diğer kurum ve kuruluşların mülteciler, göçmenler ve diğer hassas durumdaki yabancıların korunma ihtiyaçlarına ilişkin farkındalık ve duyarlılıklarının yükseltilmesi; ve Türkiye’de bu gruplara yönelik bilgilendirme ve destek faaliyetlerinin geliştirilmesine katkı yapmak” amaçlarına yönelik çalışır.

Çalışma Yöntemi ve Kaynaklandırma

Mülteci Hakları Merkezi faaliyetlerini, her türlü başka sivil toplum örgütü, siyasi parti, diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsız olarak, tüzüğünde belirlenmiş olan kuruluş amaçları ve çalışma alanları doğrultusunda ve üye tabanı ile Yönetim Kurulu’nun belirlediği istikamet ve öncelikler çerçevesinde, dernekçe istihdam edilen profesyonel uzman bir çalışan ekibi eliyle yürütür.

Mülteci Hakları Merkezi faaliyetlerini, derneğin kuruluş amaçları doğrultusunda, münferit olarak veya ulusal ve uluslararası alanda mülteci hakları alanında çalışan başka sivil toplum örgütleriyle işbirliği içinde, Türkiye’de bu alandaki çalışmalara destek veren çeşitli uluslararası donör kuruluşların sağladığı fonlarla yürütülen projeler çerçevesinde programlamakta ve kaynaklandırmaktadır. Merkez projeleri ve faaliyetlerinin tamamı, başta Dernekler Kanunu olmak üzere ilgili mevzuat gerekleri ve mali hesapverebilirlik ilkeleri çerçevesinde, her türlü resmi kayıt, bildirim ve denetim yükümlülüklerine titizlikle riayet edilerek icra edilmektedir.

Çalışma Alanları

Mülteci Hakları Merkezi çalışmalarını, devamlılık arz eden ve birbirini besleyen 3 temel bileşen altında yürütmektedir :

1. Bilgilendirme ve Hukuki Destek Hizmetleri
2. Politika ve Savunuculuk
3. Uzmanlık-desteği & Kapasite-geliştirme

1-Bilgilendirme ve Hukuki Destek Hizmetleri

• Savaş veya zulüm olaylarından kaçıp Türkiye’de sığınma arayan kişilere ilgili başvuru ve değerlendirme prosedürleriyle ilgili kapsamlı ve ücretsiz bilgilendirme, danışma ve hukuki destek hizmetleri;
• İdari gözetim altındaki yabancılara yönelik bilgilendirme, danışma ve hukuki destek hizmetleri;
• Devlet koruması altında bulunan refakatsiz çocuk sığınmacılara yönelik çeşitli bilgilendirme, danışma ve hukuki destek hizmetleri;
• Sığınma ve göç prosedürleri, sığınmacıların ve göçmenlerin yararlanabileceği hak ve hizmetler konusunda, hem sığınmacı ve göçmen topluluklarına, hem de onlara destek sunan avukatlar ve sivil toplum örgütlerine yönelik, Türkçe ve çeşitli dillerde hazırlanan ve yaygınlaştırılan yazılı ve görsel bilgilendirme materyalleri;
• Sığınmacı ve göçmen yararlanıcılar için hizmet veren http://multecihaklari.info Türkiye’deki Sığınmacılar İçin Bilgi Platformu internet sitesi.

2-Politika ve Savunuculuk

• Sivil toplum kuruluşu temsilcileri, avukatlar, uluslararası kuruluş temsilcileri ile yerli ve yabancı uzmanların katılımıyla, Türkiye göç ve sığınma sistemine dair çeşitli uygulama ve politika alanlarını konu alan ve ortak çözüm önerileri oluşturmaya yönelik çalıştaylar;
• Türkiye göç ve sığınma sistemi ve uygulamasının çeşitli veçhelerine dair mevzuat, politika ve uygulamaları değerlendiren ve çözüm önerileri sunan raporlar ve görüş belgeleri;
• Türkiye’de sığınma deneyimi ve sığınmacıların çeşitli sorun ve ihtiyaçları konusunda kamuoyu ve paydaşların farkındalığını ve hassasiyetini teşvik etmeye yönelik çeşitli yayınlar;
• Sığınma alanında yetkili resmi kurumlar, uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum örgütleriyle görüş alışverişi, çözüm önerileri, danışmalar ve koordinasyon amacıyla düzenlenen düzenli veya münferit istişare toplantıları, ikili ve çoklu temaslar;
• Ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde sığınma hukuku ve mültecilerin hukuksal koruma mekanizmalarına erişimi konularında faaliyet yürüten benzer sivil toplum örgütlerini biraraya getiren çeşitli işbirliği süreçlerine katılım ve katkı.

3-Uzmanlık-desteği & Kapasite-geliştirme

• Göç ve sığınma hukuku ve uygulamalarıyla ilgili konularda, Türkiye’nin çeşitli yerlerinde, genellikle barolarla işbirliği içinde düzenlenen avukatlara yönelik uzmanlaşma eğitimleri ve seminerler;
• Göç ve sığınma hukuku ve uygulamasına dair konularda avukatlar ve sivil toplum örgütü çalışanları için hazırlanan çeşitli referans ve başvuru kaynakları;
• Sığınmacı ve göçmenlere hizmet veren avukatlar ve sivil toplum örgütü çalışanlarına yönelik uzmanlık desteği ve danışma hizmetleri;
• Türkiye’de sığınmacı ve göçmenlere yönelik hukuki destek hizmetleri arzını ve sunulan hukuki destek hizmetlerinin niteliğini yükseltmeyi amaçlayan, örgütlenme, kaynaklandırma ve hizmet modeli önerileri;
• Göç ve sığınma hukuku alanında çalışan veya uzmanlaşmak isteyen avukatlara yönelik http://multecihukuku.net Avukatlar İçin Mülteci Hukuku Bilgi Platformu internet sitesi.

Diyalog ve İşbirliği Süreçleri

Mülteci Hakları Merkezi, Türkiye’ye sığınan kişilerin hukuki koruma mekanizmalarına erişimini güvence altına almaya yönelik kapsamlı hukuki destek faaliyetlerini, Türkiye’de sığınma alanındaki mevzuat, politika ve uygulamaların geliştirilmesine, avukatlar ve sivil toplum örgütlerinin mülteci hukuku alanındaki uzmanlık ve faaliyetlerinin güçlendirilmesine yönelik gayretlerini sürdürürken, başta Göç İdaresi Genel Müdürlüğü olmak üzere ilgili kamu kurum ve kuruluşları, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ve Uluslararası Göç Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar, ulusal ve yerel düzeyde benzer çalışmalar yapan başka sivil toplum aktörleri ile, gerek Türkiye’de bu alandaki olumlu gelişmeler ve başarılı uygulamalar gerekse devam eden sorun ve ihtiyaçlar ve çözüm önerileri konusunda danışma ve istişarelerde bulunur; sahada devam eden zorluklar ve eksikliklere dair objektif ve uzmanlığa dayalı tespitlerini, mevzuat ve politika düzeyinde somut eleştiri ve tavsiyelerini, uzun vadeli, stratejik çözümleri teşvik etmeyi amaçlayan yapıcı bir üslupla kayda geçirme yaklaşımını benimser.

Mülteci Hakları Merkezi, ulusal alanda olduğu kadar, uluslararası mecrada da resmi ve sivil alandan çeşitli muhattaplar ve paydaşlar nezdinde, Türkiye’de sığınma alanındaki hukuki çerçeve, politika ve uygulamalar, ihtiyaçlar ve zorluklar konularında uluslararası standartlar ve ulusal mevzuat temelinde objektif değerlendirmelerine başvurulan bağımsız ve uzman bir sivil toplum örgütü olarak itibar görmektedir.

Mülteci Hakları Merkezi’nin bu kapsamda çeşitli vesilelerle temas ve etkileşim içinde bulunduğu, gelen işbirliği ve istişare taleplerine istinaden görüş, değerlendirme ve tavsiyeler sunduğu hükümetler-arası paydaşlar arasında Avrupa Konseyi (COE) İnsan Hakları Komiserliği, Avrupa Konseyi (COE) Göçmen Hakları Özel Temsilcisi, BM Göçmen Hakları Özel Raportörü, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT), Avrupa Birliği Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Sığınma Destek Kurumu (EASO) sayılabilir. Merkez, iletişim içinde olduğu bölgesel ve uluslararası düzeyde resmi muhattaplar nezdinde Türkiye’ye yönelik uluslararası işbirliği ve dayanışma süreçlerinin güçlendirilmesini teşvik etmektedir.

Mülteci Hakları Merkezi, Avrupa coğrafyasında ve dünyanın başka bölgelerinde mülteci hakları alanında faaliyetler yürüten sivil toplum örgütlerini biraraya getiren çeşitli işbirliği süreçlerine düzenli katılım ve katkılar sağlamakta;  gerek Türkiye göç ve sığınma bağlamı gerekse Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölgesel dinamikler konusunda değerlendirmeler sunmakta, görüş alışverişleri gerçekleştirmektedir. Halihazırda Merkez’in doğrudan üyesi bulunduğu veya katkı yaptığı bölgesel ve küresel şemsiye örgütler ve işbirliği ağları arasında ECRE, Avrupa Mülteci Hukuku Alanında Çalışan Avukatlar Ağı (ELENA), Güney Ülkeleri Sığınmacılara Yönelik Hukuki Destek Ağı (SRLAN), Uluslararası İdari Gözetim Koalisyonu (IDC),  Avrupa Vatansızlık Ağı (ENS), ve EUROMED Göçmen ve Mülteci Hakları Çalışma Grubu sayılabilir.

Merkez, Avrupa düzeyinde ve uluslararası mecralarda katıldığı işbirliği ve danışma süreçlerinde, sığınma hukuku, politikaları ve uygulamaları alanında başka ülkelerde mevcut deneyim ve uzmanlıkları Türkiye’deki süreç ve gayretlere aktarmaya yönelik istişarelerde bulunmakta; Türkiye’de sığınma yönetimi alanına katkı sunan, başta avukatlar ve bu alanda faaliyet yürüten sivil topum örgütleri olmak üzere yerel sivil aktörlerin uzmanlık ve kapasitelerinin güçlendirilmesi amacıyla, başka ülkelerden uzmanlar eliyle bilgi ve tecrübe aktarımına imkan sağlayan projeler örgütlemektedir.