Raporlar ve Görüş Belgeleri

“Aile Birleşimi” raporu ile dünyanın en büyük mülteci nüfusuna ev sahipliği yapan Türkiye’de aile birleşimi fırsatlarını ve uygulamalarını analiz ederek; analiz sonuçları ile bir dizi önemli gözlem ve çıkarılan dersleri ortaya koymayı, aile birleşimi vakalarına destek sağlamanın içerdiği karmaşıklıkların altını çizmeyi ve bu kapsamda sağlanan korumanın iyileştirilerek aile birleşimi hakkına erişimin önündeki engellerin azaltılmasına yönelik fırsatlara ışık tutmayı amaçladık.

13-14 Ağustos 2022 tarihlerinde İstanbul’da düzenlediğimiz “Refakatsiz Sığınmacı Çocukların Hukuksal Korumaya Erişimi” konulu iki günlük çalıştayın çıktılarını derlediğimiz bu rapor; çalıştayda tartışılan konuları özetleyerek, refakatsiz sığınmacı çocukların korumaya erişimini güçlendirmek için alınabilecek önlemlere ilişkin tavsiye ve önerilerde bulunmaktadır.

“Türkiye’de Sığınmacı ve Göçmenlerin Adli Yardım Erişimi: Tespitler ve Öneriler” başlıklı rapor ile; Türkiye’de konunun başlıca paydaşları olan barolar, Türkiye Barolar Birliği, ilgili sivil toplum örgütleri ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ve Uluslararası Göç Örgütü dahil uluslararası örgütler ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve Adalet Bakanlığı gibi ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının, sığınmacı ve göçmenlerin adli yardım mekanizmasından yararlanabilmeleri için mevcut uygulamaları ve imkânları daha da ileriye götürmek konusunda farklı mecralarda ve çeşitli vesilelerle devam eden politika tartışmalarına bir katkı sağlamayı amaçladık.

Bu görüş belgesi, Türkiye’de mülteci ve göçmenlerin avukata erişim ve vekalet verme süreçlerinde karşılaştıkları zorluklara odaklanmaktadır. Hak arama hürriyeti ve adalete erişim hakkının hukuk devleti açısından taşıdığı önemin altını çizen çalışma, vekaletname verememe durumunun mülteciler açısından nasıl yapısal bir engel oluşturduğunu ele almaktadır. Belge, kurumumuz Mülteci Hakları Merkezi’nin 2016’dan bu yana izlediği sürece dair gelişmeleri ve bu alandaki olumlu içtihat örneklerini paylaşmakta; mahkemelerin vekalet sunulamayan davalarda verdiği olumsuz kararların adalete erişimi nasıl zedelediğini örneklerle tartışmaktadır.

Dergi niteliğindeki bu yayın; refakatsiz çocuk sığınmacıların hikayelerini, tecrübelerini, hayallerini, kendi ağızlarından, kendi sözleriyle Türkiye kamuoyuyla buluşturmak üzere hazırlanmıştır. Dergide yer alan 15 hikaye; her biri çocuk olarak Türkiye’ye gelmiş, bir kısmı halen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı koruması altında olan, bir kısmı ise Türkiye’de 18 yaşını geçip erişkinliğe ilk adımını atmış genç sığınmacıların tanıklıkları ve tecrübeleridir. Her hikayenin sonunda paylaşımı gerçekleştiren sığınmacı çocuğun veya gencin kendisi için seçtiği mahlası ya da kısaltmaları görecekseniz. Bu tanıklıkları sığınmacı çocuk ve gençlerden aldığımız yanıtlara dayanarak hazırladık ve bizlerle paylaştıkları bütün kişisel bilgilerin anonim kalmasına gayret ettik.

Bu görüş belgesi ile; Türkiye’de uluslararası koruma başvuru sahipleri hakkında uygulanan “başvurunun geri çekilmiş sayılması” kararlarının işleyişine odaklanmakta ve uygulamada karşılaşılan temel sorunlar açıklanmıştır. 6458 sayılı Kanun’un 77. maddesine dayanan bu uygulama, başvuru sahibinin bazı yükümlülükleri yerine getirmemesi durumunda, başvurunun zımnen geri çekildiği varsayımına dayanmakta ve uluslararası koruma değerlendirme sürecinin durdurulmasına yol açmaktadır. Görüş belgesi, özellikle iki soruna dikkat çekmektedir: Yeniden başvuru yapacak kişilerin yargı yolunu tüketmeye fiilen zorlanması ve karar tebliğ edilmeden kimlik belgelerinin geri alınması. Bu uygulamaların, başvuru sahiplerinin haklara erişimini sınırladığı vurgulanmakta; mevzuata uygun, hak temelli bir uygulama için öneriler sunulmaktadır.

Uluslararası insan hakları standartlarına göre, özgürlüğünden yoksun bırakılan herkesin tutulma koşullarının düzenli olarak bağımsız organlarca denetlenmesi gerekmektedir. Ancak Türkiye’de geri gönderme merkezlerindeki koşulların insan hakları temelinde denetlenmesine dair yasal boşluklar ve uygulama eksiklikleri sürmektedir. Belge, mevcut denetim süreçlerinin yetersizliğini ortaya koymakta; izleme mekanizmalarının bağımsızlaştırılması, sivil toplumun sürece dahil edilmesi ve şeffaflığın artırılması yönünde somut öneriler sunmaktadır.

Bu bilgi notu, Türkiye’deki sığınmacıların avukatlara vekalet verme sürecinde karşılaştıkları yapısal ve pratik engelleri ele almakta ve çözüm önerileri sunmaktadır. Vekalet sürecindeki bürokratik zorluklar, dil bariyerleri ve kimlik belgesi sorunları, sığınmacıların adalete erişimini ciddi şekilde kısıtlamaktadır. Yayın, bu engellerin giderilmesine yönelik mevzuat değişikliği ve uygulama iyileştirmeleri önererek, hak arama özgürlüğünün güçlendirilmesini amaçlamaktadır.

Bu rapor, Türkiye’deki LGBT+ mültecilerin karşılaştıkları güvenlik risklerini ve korunma mekanizmalarındaki yetersizlikleri ele almaktadır. LGBT+ mülteciler hem barınma alanlarında hem de kamusal yaşamda ayrımcılık, dışlanma ve şiddet riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Yayın, bu kişilerin özel korunma ihtiyaçlarına dikkat çekmekte; güvenli barınma, etkili başvuru mekanizmaları ve kapsayıcı politika önerileri sunmaktadır.

Bu rapor, Türkiye’de ailesinden ayrı düşmüş sığınmacı çocukların karşılaştığı koruma boşluklarını ve hak ihlallerini incelemektedir. Çocukların kayıt, barınma, eğitim ve hukuki temsil süreçlerine erişimde yaşadıkları sorunlar, onları istismar ve ihmale açık hale getirmektedir. Yayın, bu kırılgan grubun korunmasına yönelik mevcut uygulamaları değerlendirirken, çocuk odaklı ve bütüncül çözüm önerileri sunmaktadır.